Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan Savunma Sanayii Vurgusu: "Toplu İğne Üretemiyorduk, Şi...
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Altay Tankı teslimat töreninde yaptığı konuşmada, Türkiye'nin sa...
ABD Hükümeti Kapanması Başladı: 1 Ekim 2025'te Kongre Anlaşmazlığı Sonrası Neler Yaşanıyor?
ABD'de federal hükümet, 1 Ekim 2025 Çarşamba günü yerel saatle gece yarısı itibarıyla resmen kapanmaya girdi. Bu gelişme, Kongre'nin yeni mali yıl için bütçe tasarısını onaylayamaması sonucu yaşandı ve son yedi yılın ardından ülkeyi ilk kez böyle bir krize sürükledi. Beyaz Saray, Demokrat Parti'yi anlaşmazlıktan sorumlu tutarken, krizin federal çalışanlar, kamu hizmetleri ve küresel piyasalar üzerindeki etkileri hızla hissedilmeye başlandı.
Kongre'deki Anlaşmazlık Nasıl Gelişti?
Krizin kökeni, 30 Eylül 2025 Salı günü Senato'da yaşanan oylamalara dayanıyor. Cumhuriyetçi Parti'nin önerdiği geçici bütçe tasarısı, hükümeti Kasım ayına kadar finanse etmeyi amaçlıyordu ancak Demokratlar, bu tasarıda Medicaid kesintilerinin tersine çevrilmemesi ve Affordable Care Act kapsamındaki sağlık sigortası sübvansiyonlarının uzatılmaması nedeniyle karşı çıktı. Senato Azınlık Lideri Chuck Schumer, Cumhuriyetçi tasarının "Amerikalıların sağlık masraflarını artıracağını" belirterek, oylamayı reddetti. Öte yandan, Demokratların alternatif tasarısı da Cumhuriyetçi çoğunluk tarafından engellendi. ABD Başkanı Donald Trump, Beyaz Saray'da yaptığı açıklamada, "Demokratlar hükümeti kapattı, biz ise verimsiz harcamaları kesmek istiyoruz" diyerek krizi muhalefete yükledi. Bu, Trump'ın ilk dönemindeki 2018-2019 kapanmasından bu yana yaşanan en büyük bütçe çıkmazı olarak kayıtlara geçti.
Federal Hükümetin Kapanmasının Pratik Etkileri
Kapanma, federal kurumların "zorunlu olmayan" faaliyetlerini durdururken, hayati hizmetleri koruyor. Beyaz Saray Yönetim ve Bütçe Ofisi'nin (OMB) talimatıyla, yaklaşık 750 bin federal çalışan ücretsiz izne çıkarıldı; bu çalışanların bir kısmı ise maaşsız olarak "zorunlu" görevlerde kalmaya devam ediyor. Savunma Bakanlığı ve hava trafik kontrolü gibi alanlar etkilenmezken, şu hizmetlerde aksamalar yaşanıyor: Ulusal parklar ve Smithsonian müzeleri kapandı, bu da turistlerin erişimini engelliyor. Vergi Dairesi (IRS) yeni vergi iadelerini askıya aldı, pasaport ve vize işlemleri yavaşladı. Ulaştırma Güvenliği İdaresi (TSA) personeli maaşsız çalışsa da, havaalanlarında güvenlik kuyruklarında gecikmeler bekleniyor. Adalet Bakanlığı, sivil davaları erteleyebileceğini duyurdu. Önceki kapanmalarda olduğu gibi, Sosyal Güvenlik ve Medicare gibi zorunlu ödemeler devam edecek, ancak iletişim ve destek hizmetleri aksayabilir.
Halkın Tepkileri ve Çalışanların Durumu
Federal çalışanlar arasında öfke ve belirsizlik hâkim. Sendikalar, "Maaşsız çalışmak sürdürülemez" diyerek protesto çağrısı yaptı; Washington'da erken saatlerde küçük çaplı gösteriler başladı. Bir federal memur, "Ailemin faturalarını nasıl ödeyeceğimi düşünüyorum, bu siyasi oyun değil, gerçek hayat" diye konuştu. Halkın genel tepkisi ise karışık: Cumhuriyetçi eyaletlerde Trump'ın "harcama kesintisi" savunması destek bulurken, Demokrat ağırlıklı bölgelerde sağlık hizmetlerindeki riskler eleştiriliyor. Eski Başkan Yardımcısı Kamala Harris, sosyal medyada "Bu, Cumhuriyetçilerin shutdown'ı; sağlık sigortalarınızı korumayı reddettiler" paylaşımıyla milyonlarca etkileşim aldı. Toplumsal yardım örgütleri, gıda bankalarında talebin artacağını öngörüyor; District of Columbia'daki bir yardım vakfı yetkilisi, "Önceki krizlerde stoklarımız %30 tükendi" dedi. Uzun vadede, eğer kapanma uzarsa, tüketici harcamalarında düşüş ve işsizlikte hafif artış gözlemlenebilir.
Ekonomik ve Küresel Yansımalar
Küresel piyasalar, kapanma haberleriyle hemen tepki verdi: Altın ons fiyatı 3.869 dolara yükselerek rekor kırdı, dolar endeksi ise 97,9 seviyesinde yatay seyretti. S&P 500 endeksi %0,2 artışla açıldı, ancak volatilite bekleniyor. Kongre Bütçe Ofisi (CBO), her gün kapanmanın ekonomiye 200-300 milyon dolar maliyet çıkaracağını tahmin ediyor; toplamda 11 milyar dolara ulaşabilir. Tarihsel verilere göre, 2013 kapanması 24 milyar dolarlık kayba yol açmıştı. Avrupa ve Asya borsalarında defansif sektörlere (sağlık, gıda) yönelim gözlendi. Uzmanlar, "Kısa vadeli blip, ama borç tavanı tartışmalarıyla birleşirse risk artar" diyor. ABD Hazine Bakanlığı, borç ödemelerini yönetmek için rezervleri kullanacak, ancak Aralık ayındaki borç tavanı kriziyle çakışırsa daha büyük bir tehlike oluşabilir.
Tarihsel Karşılaştırma ve Olası Sonuçlar
ABD'de 1981'den beri 10'dan fazla kapanma yaşandı; en uzunu Trump'ın ilk dönemindeki 35 günlük krizdi. O dönemde havaalanları ve ulusal parklar benzer sorunlar yaşamıştı. Bu seferki kapanma, Elon Musk'ın "hükümet verimliliği" kampanyasıyla örtüşerek, Trump'ın "gereksiz harcamaları kesme" iddiasını güçlendiriyor. Kongre, Kasım ortasına kadar bir anlaşma yapmazsa, kapanma uzayabilir. Ancak tarih, bu krizlerin genellikle pazarlık aracı olarak kullanıldığını ve hızlı çözüldüğünü gösteriyor. Beyaz Saray, "Kısa sürede anlaşma bekliyoruz" sinyali verdi, ancak taraflar arasındaki gerilim yüksek.
