Küresel Borçlanma ve Enflasyon Çıkmazı: Das Kapital Neden Hâlâ En Çok Aranan Ekonomi Kitabı?

16.10.2025 11:53

Karl Marx'ın başyapıtı Das Kapital. Yayınlanışının üzerinden geçen yaklaşık 160 yıla rağmen, günümüzün küresel ekonomik krizleri, kronik enflasyonu ve rekor seviyelere ulaşan borç sarmalı gibi en karmaşık sorunlarına ışık tutmaya devam etmektedir. Bu nedenle, akademik çevreler dışında dahi en çok araştırılan ve yeniden tartışılan ekonomi metinlerinin başında gelmektedir. Haberkule olarak, eserin günümüzdeki çarpıcı geçerliliğini siz okurlarımıza sunuyoruz.

Enflasyon ve Borçlanmanın Kaynağı Artı-Değer Teorisi

Marx’ın tüm ekonomik sisteminin kalbinde, kapitalistin kârının kaynağı olan artı-değer (surplus value) kavramı yatar. Bu teoriye göre, işçinin üretim sürecinde ürettiği toplam değerin yalnızca bir kısmı kendisine ücret olarak ödenir; geri kalan ödenmeyen emek kısmı ise kapitalistin kârı olarak sisteme dahil olur.

Bu temel çelişki, günümüzdeki gelir eşitsizliği ve kronik talep düşüklüğünü açıklar. İşçilerin alım gücü (ücretler) üretilen değere oranla düşük kaldığı için, sermaye bu üretilen fazlalığı satmakta zorlanır. Bu zorluk, sermayeyi sürekli olarak spekülatif finansal araçlara ve devlet borçlanmasına yöneltir. Enflasyon ise bu borçlanma ve dolaşımdaki spekülatif sermayenin bir sonucu olarak karşımıza çıkar.

Sermayenin Bileşimi ve Kâr Oranlarının Tarihi Düşüşü

Das Kapital'in en önemli teorik keşiflerinden biri, kapitalist sistemin kâr oranlarının düşme eğilimi yasasıdır. Marx'a göre bu yasa, kapitalizmin kendi kendini yok eden içsel bir dinamiği işaret eder:

Kapitalistler rekabet nedeniyle sürekli olarak daha fazla makineye ve teknolojiye (sabit sermaye) yatırım yapmak zorundadır. Ancak artı-değeri yaratan tek kaynak olan insan emeğine (değişken sermaye) göreceli olarak daha az yatırım yapılır. Değer yaratan emek azaldıkça, sistemin genel kâr oranı düşme eğilimine girer ve bu durum ekonomik çöküşlere zemin hazırlar.

Bu düşüşü engelleme çabası, küresel ekonomideki hızlı finansallaşmayı ve devletlerin sürekli olarak daha fazla borçlanmasını tetikler. 2025 yılına girerken gördüğümüz rekor düzeydeki devlet ve özel sektör borçları, Marx'ın öngördüğü sistem içi çelişkinin güncel bir kanıtıdır.

Meta Fetişizmi: Tüketim Kültürü ve Değer Yargılarının Değişimi

Marx'ın Meta Fetişizmi kavramı, malların ardındaki insan emeğini ve toplumsal ilişkileri gizleyerek, onları kendi başına değerli (fetişleştirilmiş) nesnelere dönüştürmesini açıklar. Bu kavram, modern tüketim toplumunun değer yargılarını ve toplumsal ilişkilerini anlamak için elzemdir.

Günümüzde bir ürünün değeri, artık onu üretmek için harcanan emekte değil; markasında, reklamında ve toplumsal prestijinde aranmaktadır. İnsanlar, malların fiyat etiketini, onu üreten kişinin emeğinden daha önemli bir gösterge olarak görmektedir. Bu durum, sömürünün sadece ekonomik alanda değil, aynı zamanda toplumsal bilinç düzeyinde de meşrulaştırıldığı bir sistemi işaret eder.